Kinh tế xanh là gì là câu hỏi được đặt ra ngày càng nhiều trong bối cảnh biến đổi khí hậu và cạn kiệt tài nguyên đang đe dọa sự phát triển bền vững. Là đơn vị tiên phong trong lĩnh vực năng lượng tái tạo, DAT Group nhận thấy việc chuyển đổi sang mô hình nền kinh tế xanh không chỉ là xu hướng mà còn là yêu cầu tất yếu để đảm bảo tương lai cho thế hệ mai sau.

1. Kinh tế xanh là gì?

Kinh tế xanh (Green Economy) là một mô hình phát triển kinh tế gắn liền chặt chẽ với bảo vệ môi trường và sử dụng bền vững tài nguyên thiên nhiên. Đây không chỉ là cách tạo ra tăng trưởng kinh tế và việc làm, mà còn chú trọng giảm thiểu phát thải carbon, tiết kiệm năng lượng, hạn chế ô nhiễm, và duy trì hệ sinh thái khỏe mạnh. Mục tiêu của kinh tế xanh là hướng tới sự cân bằng giữa phát triển kinh tế, công bằng xã hội, và trách nhiệm bảo vệ thiên nhiên—giúp con người có cuộc sống tốt hơn mà không phải đánh đổi nguồn tài nguyên cho thế hệ tương lai.

2. Vai trò của kinh tế xanh trong phát triển kinh tế bền vững

Kinh tế xanh là nền kinh tế ít phát thải carbon, giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và sử dụng tài nguyên thiên nhiên một cách tiết kiệm và bền vững. Vai trò của kinh tế xanh trong phát triển kinh tế bền vững rất quan trọng và thực tế, thể hiện qua nhiều khía cạnh sau:

• Thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững: Nền kinh tế xanh khuyến khích các doanh nghiệp và tổ chức đánh giá và giảm thiểu tác động xấu đến môi trường, giúp duy trì sự ổn định và tăng trưởng kinh tế lâu dài.
• Giảm thiểu biến đổi khí hậu: Kinh tế xanh thúc đẩy các chính sách và thực hành thân thiện với môi trường như giảm khí thải CO2 trong sản xuất và vận chuyển, góp phần hạn chế sự nóng lên toàn cầu.
• Bảo vệ và cải thiện hệ sinh thái: Việc sử dụng tài nguyên thiên nhiên một cách hợp lý, chú trọng tái chế và bảo vệ đa dạng sinh học là yếu tố cốt lõi trong kinh tế xanh. Những biện pháp này giúp bảo tồn các hệ sinh thái quan trọng, duy trì sự cân bằng tự nhiên cần thiết cho sự sống của con người, động vật và thực vật.
• Tăng cường công bằng xã hội và kinh tế: Kinh tế xanh không chỉ mang lại lợi ích môi trường mà còn hướng tới công bằng xã hội bằng cách tạo ra công ăn việc làm trong các ngành nghề xanh như năng lượng tái tạo, nông nghiệp hữu cơ, du lịch sinh thái.

3. Nguyên tắc phát triển kinh tế xanh

Dưới đây là những nguyên tắc cơ bản trong phát triển kinh tế xanh, được tổng hợp từ các nghiên cứu, tổ chức quốc tế và các dự án thực tiễn:

3.1. Nguyên tắc Phát triển bền vững và Tạo ra Phúc lợi chung

Kinh tế xanh không chỉ tập trung vào tăng trưởng GDP mà còn hướng tới tạo ra phúc lợi dài hạn cho toàn xã hội. Điều này bao gồm nâng cao chất lượng cuộc sống, bảo đảm việc làm bền vững, và giảm bất bình đẳng xã hội. Ví dụ, các dự án đầu tư năng lượng tái tạo tại châu Âu không chỉ giúp giảm phát thải mà còn tạo thêm hàng nghìn việc làm xanh cho cộng đồng địa phương.

3.2. Nguyên tắc Công bằng và Bình đẳng

Phát triển kinh tế xanh đặt mục tiêu thúc đẩy công bằng trong việc tiếp cận tài nguyên và lợi ích kinh tế giữa các nhóm xã hội và các thế hệ hiện tại và tương lai. Kinh tế xanh phải là mô hình bao trùm, không phân biệt, hỗ trợ phụ nữ, các nhóm yếu thế và đảm bảo không ai bị bỏ lại phía sau trong quá trình chuyển đổi.

3.3. Bảo vệ và Phục hồi Hệ sinh thái và Tài nguyên Thiên nhiên

Kinh tế xanh nhấn mạnh việc tôn trọng giới hạn sinh thái của Trái Đất. Quá trình phát triển phải bảo vệ đa dạng sinh học, đất đai, nguồn nước, không khí và cải thiện chất lượng môi trường. Ví dụ, chương trình trồng rừng, phục hồi đất bị thoái hóa ở Việt Nam đã góp phần cân bằng sinh thái, giảm thiểu tác động biến đổi khí hậu.

3.4. Sử dụng Hiệu quả Tài nguyên và Tiết kiệm Năng lượng

Nguyên tắc này hướng tới việc sản xuất và tiêu dùng bền vững, giảm thiểu rác thải và phát thải carbon, tăng cường sử dụng công nghệ sạch và tái chế. Kinh tế xanh khuyến khích mô hình kinh tế tuần hoàn, trong đó vật liệu và năng lượng được sử dụng tối ưu, giảm áp lực lên môi trường.

3.5. Quản trị Tốt và Tham gia Cộng đồng

Phát triển kinh tế xanh yêu cầu sự minh bạch, công bằng và có trách nhiệm trong quản lý tài nguyên và các chính sách phát triển. Người dân, doanh nghiệp và các tổ chức xã hội cần được tham gia rộng rãi trong quá trình ra quyết định để đảm bảo lợi ích chung và sự phát triển bền vững. Chẳng hạn, các dự án phát triển năng lượng sạch tại nhiều quốc gia đã thành công khi có sự đồng thuận và hợp tác của cộng đồng địa phương.

4. Tác động của kinh tế xanh tới thị trường kinh tế Việt Nam

Kinh tế xanh đã có những ảnh hưởng rõ rệt đến sự chuyển dịch và phát triển thị trường kinh tế tại Việt Nam trong hơn một thập kỷ qua. Cụ thể, nó đã:

• Thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và tạo ngành nghề mới: Các lĩnh vực như năng lượng tái tạo, nông nghiệp xanh, du lịch sinh thái phát triển mạnh, tạo ra nhiều cơ hội việc làm và thu hút đầu tư trong và ngoài nước, đồng thời kích thích đổi mới sáng tạo trong công nghiệp và dịch vụ. Ví dụ, các công ty như Mebi Farm đã ứng dụng năng lượng mặt trời trong khu công nghiệp, giảm chi phí năng lượng và bảo vệ môi trường.
• Bảo vệ môi trường và tài nguyên: Việc sử dụng năng lượng tái tạo và các quy trình sản xuất xanh đã giúp giảm lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính, giảm ô nhiễm không khí, đất và nước, góp phần bảo tồn đa dạng sinh học, nâng cao chất lượng sống.
• Chuyển dịch cơ cấu kinh tế: Thị trường chuyển dịch theo hướng tăng tỷ trọng công nghiệp và dịch vụ xanh, giảm dần tỷ trọng nông nghiệp truyền thống, phù hợp với chiến lược phát triển bền vững quốc gia. Mô hình kinh tế tuần hoàn đã bắt đầu được áp dụng, như mô hình nông nghiệp hữu cơ ở Phú Thọ, mô hình xử lý chất thải thành phân bón ở Đồng Tháp, giúp tối ưu các nguồn lực tự nhiên.
• Tăng cường sự công bằng xã hội: Kinh tế xanh thúc đẩy các chính sách tạo việc làm và quyền lợi cho người lao động, giảm thiểu bất bình đẳng xã hội, nâng cao đời sống cộng đồng.
• Mở ra cơ hội cho doanh nghiệp và người tiêu dùng: Người tiêu dùng ngày càng ưu tiên các sản phẩm thân thiện với môi trường, tạo điều kiện cho doanh nghiệp trong nước nâng cao tính cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

4. Tác động của kinh tế xanh đến người lao động

1. Tạo ra nhiều cơ hội việc làm mới, đặc biệt là việc làm xanh: Phát triển kinh tế xanh mở ra hàng triệu việc làm xanh trên toàn thế giới và tại Việt Nam. Những việc làm này tập trung vào các lĩnh vực như công nghệ sạch, năng lượng tái tạo, sản xuất giảm phát thải, và dịch vụ thân thiện môi trường.
2. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực: Kinh tế xanh thúc đẩy người lao động phải liên tục cập nhật kiến thức và kỹ năng qua việc tham gia các khóa đào tạo về công nghệ xanh và kỹ năng môi trường. Điều này giúp xây dựng một lực lượng lao động linh hoạt, có năng lực thích ứng với sự thay đổi nhanh chóng của thị trường và công nghệ toàn cầu.
3. Tái cấu trúc thị trường lao động và nguồn thu nhập: Chuyển đổi sang kinh tế xanh kéo theo sự dịch chuyển lao động từ các ngành truyền thống sang các ngành mới, xanh và bền vững. Một số ngành nghề sử dụng nhiều lao động phổ thông có thể thu hẹp, dẫn đến thách thức về thất nghiệp cục bộ.
4. Tác động đến mức lương và điều kiện làm việc: Việc làm xanh thường đi kèm với mức lương cao hơn và điều kiện làm việc an toàn, thân thiện với môi trường hơn so với các công việc truyền thống có tác động tiêu cực đến môi trường. Do đó, người lao động chuyển đổi sang các ngành kinh tế xanh không chỉ có thu nhập cải thiện mà còn được tiếp cận môi trường làm việc lành mạnh.

5. Tình hình, chính sách và thách thức tại Việt Nam

Tại Việt Nam, chiến lược tăng trưởng xanh được Chính phủ ban hành từ 2012 và cập nhật vào năm 2021. Tuy nhiên, việc thực hiện còn gặp nhiều khó khăn:

• Hạ tầng công nghệ còn hạn chế
• Thiếu vốn đầu tư dài hạn
• Nhận thức cộng đồng và doanh nghiệp còn chưa đồng đều

6. Giải pháp phát triển kinh tế xanh bền vững ở Việt Nam

Khi đã làm rõ kinh tế xanh là gì, việc đưa ra các giải pháp khả thi là bước tiếp theo để hiện thực hóa mô hình này tại Việt Nam. Phần dưới đây sẽ làm rõ các giải pháp trọng tâm giúp kinh tế xanh phát triển hiệu quả và bền vững tại Việt Nam.

6.1. Chính sách và chuyển đổi mô hình

Các cơ chế pháp lý, định hướng chiến lược và chuyển đổi mô hình sản xuất là điều kiện tiên quyết cho tăng trưởng xanh.

• Ban hành cơ chế khuyến khích doanh nghiệp chuyển đổi sang mô hình xanh
• Hỗ trợ tài chính cho các dự án sử dụng năng lượng tái tạo
• Tích hợp tiêu chí xanh trong quy hoạch quốc gia và đô thị

Để các chính sách và mô hình xanh phát huy hiệu quả trong thực tế, cần có những điều kiện thể chế, tài chính và phối hợp hành động cụ thể.

Theo UNEP, quá trình chuyển đổi sang kinh tế xanh bền vững sẽ diễn ra hiệu quả hơn khi thỏa mãn 10 điều kiện liên quan đến doanh nghiệp, nội ngành và hợp tác liên ngành nhằm thúc đẩy quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế xanh như sau:

1. Thị trường mở và có tính cạnh tranh
2. Hệ thống đo lường, kế toán và báo cáo
3. Tài chính và đầu tư
4. Nâng cao nhận thức
5. Tiếp cận theo vòng đời sản phẩm
6. Hiệu quả sử dụng tài nguyên và tách rời tăng trưởng khỏi khai thác tài nguyên
7. Việc làm
8. Giáo dục và phát triển kỹ năng 

6.2. Vai trò của Nhà nước, doanh nghiệp và cộng đồng

Việc xây dựng một nền kinh tế xanh bền vững không thể chỉ dựa vào nỗ lực của Nhà nước mà đòi hỏi sự chung tay của cả doanh nghiệp và người dân trong xã hội.

• Nhà nước: Xây dựng hành lang pháp lý, giám sát thực thi
• Doanh nghiệp: Chủ động đầu tư công nghệ sạch, thay đổi mô hình sản xuất
• Cộng đồng: Nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi tiêu dùng

Kinh tế xanh là gì không còn là câu hỏi mang tính lý thuyết, mà là định hướng bắt buộc của mọi quốc gia và doanh nghiệp. DAT Group tự hào đồng hành cùng Việt Nam trong hành trình xanh hóa năng lượng, cung cấp giải pháp điện mặt trời hiệu quả, bền vững và thân thiện môi trường.

Để tìm hiểu thêm về các giải pháp năng lượng xanh và hành trình phát triển bền vững cùng DAT Group, mời bạn truy cập: https://datsolar.com

Nguồn tham khảo:

Bộ Kế hoạch và Đầu tư Việt Nam. (2021). Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021–2030, tầm nhìn 2050.