Thực trạng và tiềm năng năng lượng mặt trời ở Việt Nam hiện nay

Năng lượng mặt trời ở Việt Nam đang trở thành một trong những nguồn năng lượng tái tạo phát triển nhanh nhất, đóng vai trò quan trọng trong chiến lược chuyển đổi năng lượng quốc gia. Với nguồn tài nguyên mặt trời dồi dào và sự hỗ trợ tích cực từ Chính phủ, điện mặt trời không chỉ giúp tiết kiệm chi phí điện mà còn góp phần giảm thiểu ô nhiễm môi trường và thúc đẩy phát triển bền vững.

Trong bối cảnh đó, DAT Group – thương hiệu hàng đầu trong lĩnh vực giải pháp và thiết bị điện mặt trời tại Việt Nam – luôn tiên phong mang đến các công nghệ hiện đại, dịch vụ chuyên nghiệp, giúp tối ưu hiệu quả đầu tư cho doanh nghiệp và hộ gia đình. Bài viết này sẽ phân tích tổng quan về năng lượng mặt trời, thực trạng phát triển, tiềm năng và các giải pháp thúc đẩy ngành điện mặt trời tại Việt Nam, đồng thời giới thiệu vai trò nổi bật của DAT Group trong hành trình chuyển đổi năng lượng xanh

1. Tổng quan về năng lượng mặt trời ở Việt Nam

Năng lượng mặt trời ở Việt Nam là một trong những nguồn năng lượng tái tạo có tiềm năng to lớn, đóng vai trò quan trọng trong chiến lược phát triển năng lượng sạch và bền vững của quốc gia. Bài viết này sẽ phân tích tổng quan về năng lượng mặt trời, thực trạng phát triển, tiềm năng và giải pháp thúc đẩy ngành năng lượng mặt trời tại Việt Nam. Cụ thể, nội dung gồm:

• Khái niệm và phân loại ứng dụng năng lượng mặt trời
• Thực trạng phát triển và số liệu công suất lắp đặt
• Tiềm năng địa lý, khí hậu và chính sách hỗ trợ
• Giải pháp phát triển bền vững cho ngành năng lượng mặt trời

1.1. Khái niệm năng lượng mặt trời

Năng lượng mặt trời là nguồn năng lượng sạch, được khai thác trực tiếp từ ánh sáng và nhiệt lượng mặt trời. Tại Việt Nam, năng lượng này được ứng dụng chủ yếu qua hệ thống điện mặt trời (solar power) bằng các tấm pin quang điện chuyển đổi ánh sáng thành điện năng.

Khi phân loại theo ứng dụng thực tế, điện mặt trời thường được chia thành ba nhóm chính:

• Điện mặt trời cho doanh nghiệp: Những hệ thống này được thiết kế phù hợp với quy mô từ vừa đến lớn, nhằm đáp ứng nhu cầu sử dụng điện trong hoạt động sản xuất và kinh doanh. Việc đầu tư vào điện mặt trời giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí và nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng.
• Điện mặt trời cho hộ gia đình: Đây là các hệ thống quy mô nhỏ hơn, thường được lắp đặt trên mái nhà, phục vụ cho nhu cầu sinh hoạt hàng ngày của gia đình. Ngoài việc tiết kiệm chi phí điện, hệ thống còn góp phần giúp các hộ gia đình chủ động hơn về nguồn năng lượng sạch.
• Trang trại điện mặt trời: Loại hình này bao gồm những hệ thống quy mô lớn, được xây dựng trên mặt đất và thường dùng để sản xuất điện cho lưới điện quốc gia hoặc các dự án thương mại với quy mô lớn.

Phân loại này giúp chúng ta hiểu rõ hơn về mục đích sử dụng cũng như quy mô khác nhau của các hệ thống điện mặt trời trong thực tế.

2. Thực trạng phát triển điện mặt trời tại Việt Nam

2.1. Các giai đoạn phát triển chính từ 2010–2025

• Giai đoạn 2010-2015: Khởi đầu với các dự án nhỏ lẻ, điện mặt trời chưa phổ biến.
• Giai đoạn 2016-2019: Năm 2017 đánh dấu bước ngoặt với chính sách giá FIT ưu đãi, nhiều dự án trang trại mặt trời được đầu tư rầm rộ
• Giai đoạn 2020-2025: Mở rộng đầu tư điện mặt trời áp mái, chính sách hỗ trợ đa dạng và tích hợp với lưu trữ điện phát triển. Ước tính đến cuối 2024, tổng công suất điện mặt trời đạt hơn 18 GWp.

2.2. Số liệu về công suất lắp đặt toàn quốc

Tổng công suất điện mặt trời lắp đặt tính đến 2024 khoảng 18,5 GWp, chiếm gần 30% tổng công suất nguồn điện cả nước. Các tỉnh trọng điểm như Ninh Thuận, Bình Thuận, Tây Nguyên chiếm phần lớn công suất trang trại điện mặt trời.

2.3. Tỷ trọng năng lượng mặt trời trong cơ cấu điện quốc gia

Năng lượng mặt trời đã trở thành nguồn năng lượng tái tạo chủ lực, chiếm khoảng 20-25% sản lượng điện quốc gia, góp phần giảm phát thải khí nhà kính và nâng cao an ninh năng lượng.

2.4. Các dự án nổi bật tại các tỉnh trọng điểm 

• Ninh Thuận: Trang trại điện mặt trời Phước Minh (450 MWp), lớn nhất Việt Nam hiện nay.
• Bình Thuận: Hàng loạt dự án điện mặt trời mặt đất với tổng công suất trên 1 GWp
• Tây Nguyên: Các dự án điện mặt trời kết hợp lưu trữ, mở rộng nhanh để tận dụng khí hậu nắng nhiều.
• Miền Tây: Phát triển mạnh mẽ các dự án áp mái và điện mặt trời nổi trên sông hồ.

3. Tiềm năng phát triển năng lượng mặt trời ở Việt Nam

3.1. Vị trí địa lý và khí hậu thuận lợi

Việt Nam nằm trong vùng nhiệt đới gió mùa, hưởng lượng bức xạ mặt trời cao trung bình 4.5 – 5.5 kWh/m²/ngày, phân bố đều từ Bắc vào Nam. Điều kiện này rất phù hợp cho phát triển điện mặt trời quy mô lớn. Hiệu suất của các hệ thống điện mặt trời phụ thuộc rất nhiều vào chất lượng của các tấm pin mặt trời được sử dụng.

3.2. Nguồn bức xạ mặt trời cao, phân bố đều tại nhiều khu vực

Các khu vực Ninh Thuận, Bình Thuận, Tây Nguyên có cường độ bức xạ cao nhất, trung bình 5.6 kWh/m²/ngày, tạo điều kiện tối ưu cho hiệu suất vận hành hệ thống điện mặt trời.

3.3. Nhu cầu sử dụng điện tăng nhanh theo quá trình đô thị hóa – công nghiệp hóa

• Tốc độ tăng trưởng nhu cầu điện khoảng 10%/năm.
• Các khu công nghiệp, đô thị lớn đòi hỏi nguồn năng lượng ổn định và sạch, tạo đà cho điện mặt trời phát triển.

Chính sách hỗ trợ điện mặt trời mái nhà tại Việt Nam đã được ban hành và bắt đầu bước vào giai đoạn thực thi từ cuối năm 2024, đầu năm 2025. Luật năng lượng tái tạo 2017 cùng với Nghị định 44/2023 về cơ chế hỗ trợ giá điện mặt trời áp mái là những văn bản pháp lý quan trọng tạo nền tảng cho sự phát triển của ngành.

Tuy nhiên, việc áp dụng rộng rãi và hiệu quả các chính sách này vẫn đang trong quá trình hoàn thiện. Hiện còn tồn tại một số khó khăn về mặt kỹ thuật, thủ tục hành chính và quản lý, cần được tháo gỡ để thúc đẩy phát triển mạnh mẽ hơn trong thời gian tới.

Bên cạnh đó, Việt Nam đã cam kết đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, tạo động lực mạnh mẽ cho việc mở rộng các giải pháp năng lượng sạch, trong đó có điện mặt trời mái nhà.

Nhà nước cũng khuyến khích đầu tư, miễn giảm thuế và tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp và hộ gia đình tham gia phát triển điện mặt trời, góp phần bảo vệ môi trường và thúc đẩy chuyển đổi năng lượng bền vững.

3.5. Tiềm năng mở rộng thị trường điện mặt trời dân dụng và doanh nghiệp

• Phổ cập điện mặt trời áp mái trong dân cư, văn phòng, nhà máy nhỏ và vừa.
• Tiềm năng lớn cho các dự án lưới điện thông minh tích hợp lưu trữ và quản lý năng lượng.

3.6. Lợi thế chi phí dài hạn so với các nguồn năng lượng truyền thống

• Chi phí lắp đặt điện mặt trời giảm trung bình 70% trong 10 năm qua nhờ công nghệ pin và biến tần hiện đại.
• Thời gian hoàn vốn từ 3-5 năm, chi phí vận hành thấp, không phát thải.
• Giúp doanh nghiệp và hộ gia đình tiết kiệm đáng kể hóa đơn điện năng hàng tháng.

4. Giải pháp thúc đẩy phát triển bền vững năng lượng mặt trời

4.1. Hoàn thiện quy hoạch và chính sách nhất quán

Việc xây dựng quy hoạch phát triển năng lượng mặt trời cần đảm bảo sự đồng bộ và minh bạch, tránh tình trạng phát triển quá nóng hoặc phân bố không hợp lý dẫn đến quá tải lưới điện.

Chính sách hỗ trợ về giá điện, ưu đãi thuế và các cơ chế khuyến khích đầu tư phải được duy trì ổn định và rõ ràng để tạo niềm tin cho nhà đầu tư. Ngoài ra, việc cập nhật và hoàn thiện các quy định về cấp phép, đấu nối cũng góp phần giảm thiểu thủ tục hành chính, giúp thúc đẩy phát triển nhanh và bền vững.

4.2. Đầu tư nâng cấp lưới điện truyền tải

Hạ tầng lưới điện hiện nay tại một số vùng trọng điểm như Ninh Thuận, Bình Thuận đang chịu áp lực lớn do lượng dự án điện mặt trời tập trung cao. Việc nâng cấp trạm biến áp, đường dây truyền tải và áp dụng các công nghệ lưới điện thông minh giúp giảm tổn thất điện năng và tăng khả năng tiếp nhận nguồn điện tái tạo. Đầu tư này cũng tạo điều kiện cho tích hợp hệ thống lưu trữ điện mặt trời, giúp cân bằng nguồn cung và duy trì ổn định điện lưới quốc gia.

4.3. Khuyến khích mô hình điện mặt trời áp mái

Điện mặt trời áp mái đang trở thành xu hướng phát triển quan trọng, mang lại lợi ích kinh tế trực tiếp cho hộ gia đình và doanh nghiệp bằng cách giảm hóa đơn tiền điện. Nhà nước và các tổ chức cần triển khai các chương trình hỗ trợ tài chính, vay vốn ưu đãi và cung cấp dịch vụ tư vấn kỹ thuật miễn phí để thúc đẩy lắp đặt. Đồng thời, nâng cao nhận thức cộng đồng về lợi ích và cách thức vận hành hệ thống giúp đảm bảo hiệu quả và tuổi thọ thiết bị.

4.4. Tăng cường truyền thông, nâng cao nhận thức cộng đồng

Việc phổ biến kiến thức và thông tin chính xác về năng lượng mặt trời là cần thiết để thay đổi nhận thức và hành vi tiêu dùng năng lượng của người dân. Các chiến dịch truyền thông đa dạng, từ hội thảo chuyên đề đến nội dung số trên mạng xã hội, sẽ giúp lan tỏa thông điệp về lợi ích kinh tế và môi trường. Khi cộng đồng hiểu rõ hơn về năng lượng sạch, nhu cầu sử dụng điện mặt trời sẽ tăng, từ đó hỗ trợ sự phát triển bền vững ngành năng lượng tái tạo.

4.5. Phát triển nguồn nhân lực kỹ thuật và bảo trì

Nguồn nhân lực chất lượng cao đóng vai trò quyết định trong việc vận hành, bảo trì và nâng cấp các hệ thống điện mặt trời. Việc đào tạo kỹ sư, kỹ thuật viên chuyên sâu về công nghệ quang điện, lưu trữ năng lượng và quản lý hệ thống sẽ đảm bảo hiệu suất và tuổi thọ thiết bị. Đồng thời, phát triển các dịch vụ bảo trì chuyên nghiệp giúp người dùng yên tâm về chất lượng vận hành và giảm thiểu rủi ro kỹ thuật, góp phần gia tăng hiệu quả đầu tư.

Năng lượng mặt trời ở Việt Nam là cơ hội vàng để chuyển đổi năng lượng, bảo vệ môi trường và thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững. Với vị trí địa lý thuận lợi, tiềm năng tài nguyên lớn cùng sự hỗ trợ tích cực từ chính phủ, điện mặt trời đang ngày càng phổ biến trong mọi lĩnh vực từ hộ gia đình đến doanh nghiệp quy mô lớn.

DAT Group tự hào là đơn vị dẫn đầu trong cung cấp giải pháp và thiết bị điện mặt trời, hỗ trợ khách hàng cá nhân, doanh nghiệp và nhà thầu với công nghệ tiên tiến, dịch vụ chuyên nghiệp, giúp tối ưu hiệu quả đầu tư và tiết kiệm chi phí. Hãy truy cập tại website: https://datsolar.com/ để liên hệ với chúng tôi.