Bạn đang thắc mắc PPA là gì và tại sao thuật ngữ này lại trở nên phổ biến trong lĩnh vực năng lượng tái tạo? Hợp đồng mua bán điện (PPA) không chỉ là một văn bản pháp lý mà còn là công cụ tài chính then chốt, thúc đẩy sự phát triển của các dự án năng lượng sạch. Bài viết này, DAT Group sẽ cung cấp một cái nhìn toàn diện về hợp đồng mua bán điện này nhé!!

1. PPA là gì? Khái niệm và vai trò của Power Purchase Agreement

PPA là gì ? PPA (viết tắt của Power Purchase Agreement) là một hợp đồng pháp lý dài hạn giữa một nhà sản xuất điện (thường là từ nguồn năng lượng tái tạo như điện mặt trời, điện gió) và một bên mua điện (doanh nghiệp hoặc đơn vị phân phối). Hợp đồng này quy định chi tiết các điều khoản về giá, thời hạn, khối lượng điện được mua bán, tạo ra một khuôn khổ ổn định và an toàn cho cả hai bên. Nhờ có PPA, các dự án năng lượng tái tạo có được sự đảm bảo về doanh thu trong nhiều năm.

Vai trò chính của PPA:

• Hỗ trợ tài chính: PPA là công cụ quan trọng giúp các nhà phát triển dự án huy động vốn và tài trợ từ ngân hàng hoặc nhà đầu tư, vì nó bảo đảm một dòng doanh thu ổn định và có thể dự đoán được.
• Thúc đẩy phát triển năng lượng sạch: Bằng cách giảm thiểu rủi ro cho các nhà đầu tư, PPA đóng vai trò then chốt trong việc khuyến khích và tài trợ cho các dự án điện gió, điện mặt trời quy mô lớn.

2. Tại sao lại là PPA?

Sự phổ biến của PPA không phải là ngẫu nhiên, mà xuất phát từ những lợi ích thiết thực mà nó mang lại cho thị trường năng lượng. Động lực chính thúc đẩy việc ký kết một hợp đồng mua bán điện là nhu cầu bảo đảm sự ổn định. Đối với các doanh nghiệp, PPA giúp cố định giá điện trong dài hạn, bảo vệ họ khỏi sự biến động của thị trường năng lượng truyền thống. Đối với các nhà đầu tư dự án năng lượng tái tạo, PPA bảo đảm một dòng tiền ổn định, giúp họ tự tin hơn khi đầu tư vào một dự án có chi phí ban đầu cao. PPA mang lại lợi ích cho cả hai bên: người mua có được giá điện ổn định, còn nhà đầu tư có được sự bảo đảm về doanh thu.

3. PPA và tài trợ năng lượng tái tạo hoạt động như thế nào?

Cách thức hoạt động của PPA rất đơn giản nhưng hiệu quả. Một hợp đồng mua bán điện dài hạn (thường từ 10 đến 25 năm) sẽ được ký kết, trong đó quy định mức giá cố định hoặc có thể điều chỉnh cho mỗi kWh điện được sản xuất. Sự bảo đảm này cho phép các nhà phát triển dự án chứng minh được khả năng sinh lời với các tổ chức tài chính. Với một hợp đồng PPA chắc chắn, việc vay vốn để tài trợ cho việc xây dựng dự án trở nên khả thi hơn rất nhiều. PPA giúp huy động vốn, biến ý tưởng dự án thành hiện thực.

4. Điều gì xảy ra với PPA sau khi thời hạn trợ cấp kết thúc?

Khi các chính sách hỗ trợ giá điện ưu đãi (FIT – Feed-in-Tariff) của chính phủ kết thúc, PPA trở thành công cụ quan trọng để duy trì hoạt động của dự án.

Khi thời hạn trợ cấp kết thúc, các dự án năng lượng tái tạo sẽ phải cạnh tranh trên thị trường điện. PPA đóng vai trò như một cầu nối, bảo đảm doanh thu và sự ổn định cho dự án trong giai đoạn này. Một hợp đồng mua bán điện mới có thể được ký kết dựa trên giá thị trường, hoặc các bên có thể thỏa thuận gia hạn hợp đồng cũ. Điều này giúp dự án tiếp tục hoạt động, duy trì lợi nhuận và tránh bị bỏ hoang, qua đó tiếp tục đóng góp vào lưới điện quốc gia.

5. Ai là người ký kết PPA?

Để một PPA có hiệu lực, cần có sự tham gia của hai chủ thể chính: Người bán và người mua. Các chủ thể tham gia ký kết hợp đồng mua bán điện bao gồm:

• Nhà sản xuất điện (Seller): Đây là bên sản xuất và bán điện. Vai trò này thường do các công ty phát triển dự án năng lượng tái tạo, các nhà đầu tư sở hữu và vận hành nhà máy điện mặt trời, điện gió hoặc các nguồn năng lượng sạch khác đảm nhận. Họ cam kết sản xuất và cung cấp một lượng điện nhất định theo các điều khoản của PPA.
• Người mua điện (Buyer): Đây là bên mua và tiêu thụ điện. Tùy thuộc vào loại PPA, người mua có thể là:
• Doanh nghiệp lớn: Các tập đoàn, nhà máy sản xuất, trung tâm dữ liệu… có nhu cầu tiêu thụ điện lớn và ổn định. Họ ký PPA để kiểm soát chi phí năng lượng và đạt được các mục tiêu bền vững của công ty.
• Đơn vị thương mại điện (Utility/Trader): Các công ty điện lực hoặc công ty thương mại năng lượng. Họ mua điện từ nhà sản xuất với giá cố định và sau đó bán lại cho người tiêu dùng cuối cùng (hộ gia đình, doanh nghiệp nhỏ) thông qua lưới điện.

6. Có những loại hợp đồng mua bán điện nào?

Trên thực tế, PPA là gì có thể được hiểu qua nhiều hình thức hợp đồng khác nhau, tùy thuộc vào cơ chế vận hành và mục tiêu của các bên. Dưới đây là các hợp đồng mua bán điện phổ biến. 

• PPA Thương mại (Merchant PPA): Khác với Corporate PPA, hợp đồng này là sự thỏa thuận giữa nhà sản xuất và một đơn vị thương mại điện (nhà cung cấp điện, công ty môi giới) thay vì một người tiêu dùng cuối. Đơn vị thương mại điện này sau đó sẽ bán điện ra thị trường. Mô hình này giúp nhà sản xuất giảm rủi ro về giá cả và sản lượng, trong khi đơn vị thương mại điện tận dụng được sự biến động của thị trường.

• PPA trực tiếp (Corporate PPA): Hợp đồng được ký kết trực tiếp giữa một nhà sản xuất điện và một doanh nghiệp tiêu thụ điện, thường là các công ty lớn. Đây là hình thức PPA phổ biến nhất cho các doanh nghiệp muốn đạt được các mục tiêu bền vững và ổn định chi phí năng lượng.
• PPA tại chỗ (On-site PPA): Nhà máy năng lượng tái tạo (ví dụ: điện mặt trời) được xây dựng ngay trên đất hoặc mái nhà của bên mua. Điện năng được truyền tải trực tiếp, không qua lưới điện công cộng, giúp giảm tổn thất và chi phí truyền tải, nhưng bị giới hạn về quy mô.
• PPA đa bên (Multi-party PPA): Một hợp đồng duy nhất được ký kết giữa một nhà sản xuất và nhiều bên mua khác nhau. Mô hình này giúp các doanh nghiệp nhỏ hơn cũng có thể tham gia vào các dự án lớn, chia sẻ rủi ro và tận dụng lợi thế kinh tế theo quy mô.

Các hợp đồng mua bán điện (PPA) có thể phù hợp trong những trường hợp sau:

1. Doanh thu dự kiến của dự án không chắc chắn và do đó cần có một số đảm bảo về số lượng điện được mua và giá tiền phải trả để làm cho dự án có thể khả thi về mặt tài chính.
2. Cần bảo vệ khỏi sự cạnh tranh giá rẻ hoặc trợ cấp từ các nguồn điện trong nước hoặc quốc tế (ví dụ, khi một nhà máy điện lân cận sản xuất điện giá rẻ).
3. Có một hoặc một vài khách hàng chính sẽ mua phần lớn sản phẩm. Ví dụ, khi chính phủ có thể mua điện được sản xuất từ một nhà máy điện, chính phủ sẽ muốn hiểu rõ mức giá phải trả cho điện và có quyền ưu tiên trong việc mua điện đó, trong khi công ty dự án sẽ muốn có sự chắc chắn về doanh thu.
4. Người mua muốn đảm bảo nguồn cung ổn định.
5. Các dự án điện mặt trời ở các công ty phi lợi nhuận để giảm chi phí lắp đặt hệ thống năng lượng mặt trời.

7. PPA vật lý

PPA vật lý (Physical PPA) là một hợp đồng mua bán điện mà bên bán cam kết cung cấp một lượng điện năng xác định từ một dự án cụ thể đến một địa điểm cụ thể của bên mua. Việc này đòi hỏi hai bên phải có sự kết nối vật lý trực tiếp hoặc có quyền sử dụng lưới điện để truyền tải. Hình thức này giúp người mua trực tiếp nhận được nguồn điện “xanh” và được hưởng lợi từ việc cố định giá điện. PPA vật lý thường được các doanh nghiệp lớn, có cơ sở sản xuất gần với nhà máy năng lượng tái tạo lựa chọn.

8. PPA tổng hợp (PPA ảo/synthetic PPA)

PPA tổng hợp, hay còn được biết đến với tên gọi PPA ảo (Virtual PPA), là một công cụ tài chính hiện đại, tách biệt hoàn toàn dòng điện vật lý khỏi dòng tiền. Điều này tạo ra sự linh hoạt vượt trội trong các thỏa thuận hợp đồng, phù hợp với các thị trường điện phức tạp hoặc khi các bên không thể kết nối vật lý trực tiếp.

Trong PPA tổng hợp, nhà sản xuất và người tiêu dùng đồng ý về một mức giá cố định cho mỗi kilowatt giờ điện, tương tự như PPA vật lý. Tuy nhiên, thay vì điện được cung cấp trực tiếp, nhà sản xuất sẽ bán điện cho nhà cung cấp dịch vụ năng lượng (ví dụ: một nhà kinh doanh điện), người này sau đó sẽ đưa điện vào thị trường giao dịch. Song song đó, người tiêu dùng sẽ mua điện từ nhà cung cấp năng lượng hiện tại của mình (ví dụ: công ty điện lực địa phương) với giá thị trường giao ngay. [1]

Để cân bằng hai dòng điện và dòng tiền này, một “hợp đồng chênh lệch” (Contract for Difference – CFD) được thiết lập. Hợp đồng này quy định rằng hai bên sẽ bù đắp cho sự chênh lệch giữa giá PPA đã thỏa thuận và giá thị trường giao ngay thực tế.

• Nếu giá thị trường cao hơn giá PPA, bên sản xuất sẽ trả khoản chênh lệch cho bên mua.
• Ngược lại, nếu giá thị trường thấp hơn, bên mua sẽ trả khoản chênh lệch đó cho bên sản xuất.

9. Ưu điểm và nhược điểm của hợp đồng mua bán điện (PPA)

Trước khi đi đến quyết định ký kết một hợp đồng mua bán điện (PPA), việc đánh giá một cách toàn diện cả ưu điểm và nhược điểm của nó là bước đi chiến lược và vô cùng cần thiết

9.1 Ưu điểm:

Các ưu điểm nổi bật của hợp đồng mua bán điện (PPA) bao gồm:

• Ổn định tài chính: PPA giúp cả người mua và người bán được bảo vệ khỏi sự biến động giá cả, từ đó cho phép lập kế hoạch tài chính hiệu quả hơn trong dài hạn. Người mua có thể dự đoán chi phí điện năng, còn người bán đảm bảo được dòng doanh thu.
• Phát triển năng lượng tái tạo: Bằng cách cung cấp sự chắc chắn về doanh thu, PPA thu hút vốn đầu tư vào các dự án năng lượng tái tạo, thúc đẩy quá trình chuyển đổi năng lượng và phát triển các nguồn năng lượng sạch.
• Bảo vệ thương hiệu: Đối với các doanh nghiệp, việc ký kết PPA thể hiện cam kết của họ đối với các mục tiêu phát triển bền vững và giảm thiểu carbon, từ đó nâng cao hình ảnh và uy tín thương hiệu trong mắt đối tác và khách hàng.

9.2 Nhược điểm:

Bên cạnh ưu điểm, PPA cũng tồn tại một số nhược điểm cần lưu ý:

• Phức tạp hợp đồng: PPA là những thỏa thuận pháp lý phức tạp, đòi hỏi sự tham vấn của các chuyên gia về pháp luật, tài chính và kỹ thuật. Điều này làm tăng chi phí và thời gian đàm phán ban đầu.
• Rủi ro thị trường: Mặc dù giúp phòng ngừa rủi ro giá tăng, người mua có thể gặp bất lợi nếu giá thị trường giảm thấp hơn giá PPA đã thỏa thuận. Điều này có thể khiến họ phải trả nhiều tiền hơn so với việc mua điện trực tiếp trên thị trường.
• Ràng buộc dài hạn: PPA thường kéo dài hàng chục năm (10-25 năm), tạo ra một cam kết dài hạn có thể gây khó khăn nếu nhu cầu tiêu thụ điện hoặc chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp thay đổi đáng kể trong tương lai.

PPA là gì đã được giải thích chi tiết, cho thấy đây là một công cụ tài chính mạnh mẽ, không chỉ đóng vai trò bảo đảm an toàn cho các dự án năng lượng tái tạo mà còn mang lại lợi ích kinh tế lâu dài cho các doanh nghiệp. Bằng cách cung cấp sự ổn định về giá và doanh thu, PPA đã và đang góp phần quan trọng vào việc xây dựng một tương lai năng lượng bền vững và hiệu quả hơn.

Đội ngũ chuyên gia của DAT Group luôn sẵn sàng giải đáp mọi thắc mắc của bạn về PPA. Nếu bạn cần phân tích chuyên sâu về rủi ro và lợi ích khi ký kết hợp đồng, đừng ngần ngại hãy liên hệ với chúng tôi qua site https://datsolar.com/ để được tư vấn tận tình.

Nguồn tham khảo:

[1] (Power Purchase Agreement | PPA | Definition, n.d.)