Hiện tượng nóng lên toàn cầu ảnh hưởng gì đến Trái Đất ?

Nóng lên toàn cầu đang ngày càng trở thành hiện tượng không thể bỏ qua, ảnh hưởng sâu rộng đến mọi mặt đời sống và môi trường trên hành tinh. Sự nóng lên toàn cầu không chỉ là vấn đề của khoa học hay chính sách mà còn là tiếng gọi cấp thiết hành động bảo vệ tương lai cho thế hệ mai sau. 

Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ về hiện tượng nóng lên toàn cầu, nguyên nhân, biểu hiện, hậu quả cũng như giải pháp để ứng phó hiệu quả. Qua đó, DAT Group – đơn vị tiên phong về giải pháp điện mặt trời tại Việt Nam sẽ giới thiệu cách năng lượng tái tạo góp phần giảm thiểu biến đổi khí hậu, giúp tiết kiệm điện và bảo vệ môi trường. Hãy cùng khám phá và hành động ngay hôm nay!

1. Hiện tượng nóng lên toàn cầu là gì ?

Hiện tượng nóng lên toàn cầu là sự gia tăng nhiệt độ trung bình bề mặt Trái Đất trong thời gian dài, chủ yếu do hoạt động con người làm tăng nồng độ khí nhà kính như CO₂, CH₄ trong khí quyển. Đây là dấu hiệu cho thấy hệ thống khí hậu đang thay đổi nhanh chóng với nhiều tác động nghiêm trọng như băng tan, mực nước biển dâng và thời tiết cực đoan ngày càng gia tăng.

Dữ liệu khoa học về sự hấp thụ và phát thải carbon : 

• Các bể chứa carbon thiên nhiên như thực vật, đất và đại dương hấp thụ khoảng một nửa lượng khí thải CO₂ do con người phát ra. Đại dương là bể chứa lớn nhất, hấp thụ 20–35% lượng CO₂ thải ra kể từ cách mạng công nghiệp.
• Phát thải khí nhà kính chủ yếu từ 5 lĩnh vực: năng lượng (chiếm 73%), công nghiệp (24%), vận tải (16%), xây dựng (10–15%), và nông nghiệp cùng sử dụng đất (18.4%). Hệ thống thực phẩm góp khoảng 25% tổng khí thải.

2. Nguyên nhân sự nóng lên toàn cầu

Nguyên nhân sự nóng lên toàn cầu xuất phát từ nhiều yếu tố, trong đó có yếu tố tự nhiên và nhân tạo. Việc hiểu rõ các nguyên nhân này giúp chúng ta tìm ra hướng giải quyết phù hợp.

2.1. Nguyên nhân tự nhiên

Nguyên nhân tự nhiên đã góp phần vào sự nóng lên toàn cầu trong hàng ngàn năm qua, nhưng chúng không đủ quan trọng để gây ra biến đổi khí hậu hiện nay. Các nguyên nhân chính bao gồm :

• Hoạt động năng lượng mặt trời: Mặt trời ngày càng phát ra nhiều bức xạ hơn trong quá trình tổng hợp hạt nhân. Dù tầng ozon và từ trường Trái Đất hạn chế một số tia có hại, vẫn còn một phần bức xạ bị giữ lại trong khí quyển dưới dạng nhiệt, làm tăng nhiệt độ trung bình hành tinh.
• Hơi nước: Là khí nhà kính tự nhiên giữ nhiệt, hơi nước giúp duy trì sự sống bằng cách tạo môi trường nhiệt độ dễ chịu. Tuy nhiên, sự gia tăng hơi nước trong khí quyển do yếu tố tự nhiên kết hợp với các hoạt động của con người làm nhiệt độ Trái Đất tăng cao hơn.
• Chu kỳ khí hậu: Các chu kỳ tự nhiên của Trái Đất theo thời gian, kết hợp với thay đổi bức xạ mặt trời, có thể thúc đẩy biến động nhiệt độ toàn cầu trong các giai đoạn ngắn hoặc dài hạn.

Tuy nhiên, sự tăng nhiệt độ mạnh và nhanh trong vài thập kỷ gần đây chủ yếu là do các hoạt động nhân tạo, đặc biệt là việc phát thải khí nhà kính gây ra hiệu ứng nhà kính ngày càng lớn. Đây là yếu tố chính dẫn tới hiện tượng nóng lên toàn cầu ngày càng nghiêm trọng.

2.2. Nguyên nhân nhân tạo

Nguyên nhân nhân tạo là những tác động trực tiếp từ hoạt động con người, gây ra những thay đổi nghiêm trọng trong khí hậu toàn cầu, làm gia tăng hiệu ứng nhà kính và thúc đẩy sự nóng lên.

• Tăng phát thải khí nhà kính: Việc đốt nhiên liệu hóa thạch như than đá, dầu mỏ, khí đốt tự nhiên để sản xuất năng lượng, vận tải và công nghiệp tạo ra lượng lớn khí CO₂ – khí nhà kính chính. Dân số tăng cao khiến nhu cầu sử dụng nhiên liệu hóa thạch gia tăng, làm trầm trọng thêm hiện tượng nóng lên toàn cầu.
• Nạn phá rừng: Phá bỏ rừng làm suy giảm “lá phổi xanh” của Trái Đất, giảm khả năng hấp thụ CO₂ tự nhiên. Điều này khiến nồng độ CO₂ trong khí quyển tăng cao, góp phần làm tăng nhiệt độ toàn cầu và gây mất đa dạng sinh học nghiêm trọng.
• Lạm dụng phân bón: Nông nghiệp sử dụng phân bón chứa hàm lượng cao oxit nitơ (N₂O), một khí nhà kính có khả năng giữ nhiệt gấp nhiều lần CO₂. Việc sử dụng phân bón quá mức để tăng năng suất nông nghiệp góp phần làm tăng phát thải khí nhà kính.
• Gia tăng khí metan (CH₄): Khí metan là khí nhà kính có hiệu ứng gây nóng mạnh, phát sinh từ phân hủy chất thải hữu cơ trong điều kiện thiếu oxy như bãi chôn lấp rác và hoạt động chăn nuôi. Sự gia tăng nồng độ khí metan ngày càng làm gia tăng nhiệt độ bề mặt Trái Đất nhanh chóng.

Khí thải nhà kính theo ngành kinh tế

Phát thải khí nhà kính chủ yếu bắt nguồn từ 5 lĩnh vực lớn: năng lượng (điện, nhiệt, vận tải), công nghiệp, sử dụng đất – nông nghiệp, xây dựng và các ngành năng lượng khác. Theo dữ liệu Climate Watch và Viện Tài nguyên Thế giới:

Năng lượng đóng góp khoảng 73% tổng phát thải nhà kính toàn cầu, trong đó công nghiệp chiếm 24%, vận tải 16%, xây dựng 10–15% (tùy phương pháp tính), nông nghiệp và sử dụng đất 18.4%. Hệ thống thực phẩm cũng góp gần 25% tổng khí thải.​

Chính sách biến đổi khí hậu toàn cầu đang tập trung ưu tiên giải quyết vấn đề ở các lĩnh vực tạo ra nhiều khí thải nhất.

3. Biểu hiện rõ rệt của sự nóng lên toàn cầu

Nóng lên toàn cầu gây ra nhiều biểu hiện nghiêm trọng có thể quan sát rõ trên khắp thế giới, ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống con người và tự nhiên.

3.1. Thời tiết cực đoan gia tăng

Ngày càng nhiều vùng trên thế giới chịu ảnh hưởng bởi các hiện tượng thời tiết như nắng nóng gay gắt kéo dài, bão mạnh, lũ lụt nghiêm trọng và hạn hán kéo dài. Những thay đổi này khiến người dân đối mặt với nguy cơ mất mùa, thiếu nước và nhiều thiệt hại về tài sản.

3.2. Nhiệt độ toàn cầu biến động liên tục

Nhiệt độ trung bình toàn cầu đã tăng khoảng 1,2 độ C so với thời kỳ tiền công nghiệp (1850-1900), với 7 trong số 10 năm nóng nhất lịch sử đều xảy ra trong thập kỷ vừa qua. Riêng năm 2023, nhiệt độ trung bình toàn cầu được ghi nhận cao nhất trong lịch sử hiện đại, vượt mức trung bình nhiều năm đến 1,5 độ C. 

Sự tăng nhiệt này đã làm mùa đông ở nhiều vùng ngắn hơn khoảng 2-3 tuần trong vài thập kỷ gần đây, trong khi mùa hè kéo dài thêm từ 1 đến 2 tuần và các đợt nắng nóng khắc nghiệt cũng xuất hiện với tần suất gấp đôi so với trước năm 2000. Những biến đổi này ảnh hưởng trực tiếp đến hệ sinh thái, sức khỏe con người và sản xuất nông nghiệp trên toàn cầu.

3.3. Biến động hệ sinh thái, loài sinh vật suy giảm

Biến động hệ sinh thái cùng sự suy giảm đa dạng sinh học đang là tiếng chuông cảnh tỉnh mà hành tinh chúng ta phải đối mặt. Nhiều loài sinh vật đang lâm vào tình trạng nguy cấp khi môi trường sống bị phá vỡ nhanh chóng, thức ăn trở nên khan hiếm, và các điều kiện khí hậu không còn phù hợp để bảo tồn sự sống. 

Chuỗi thức ăn tự nhiên bị đứt gãy, kéo theo sự mất cân bằng sinh thái nghiêm trọng, là dấu hiệu rõ ràng của sự tổn thương sâu sắc đến hệ thống sự sống trên Trái Đất.

3.4. CO₂ và khí nhà kính đạt đỉnh lịch sử

Nồng độ khí CO₂ trong không khí đã vượt ngưỡng an toàn trong hàng trăm nghìn năm, châm ngòi cho hiệu ứng nhà kính ngày càng mạnh mẽ, làm gia tăng nhiệt độ bề mặt Trái Đất một cách nhanh chóng và khó kiểm soát. Không chỉ CO₂, nhiều khí nhà kính khác như metan – có khả năng giữ nhiệt gấp nhiều lần – cũng đang gia tăng đáng báo động, đẩy nhanh tiến trình nóng lên toàn cầu và thách thức từng ngày sự bền vững của môi trường sống.

3.5. Tan băng hai cực, nước biển dâng cao

Hiện tượng tan băng ở Bắc Cực và Nam Cực là minh chứng rõ nét của biến đổi khí hậu do con người gây ra, được xác nhận qua nhiều nghiên cứu khoa học uy tín. Theo NASA, các lớp băng vĩnh cửu tại Greenland và Nam Cực đang tan chảy nhanh hơn bao giờ hết, góp phần vào mức tăng mực nước biển toàn cầu khoảng 3,6 mm mỗi năm, ảnh hưởng nghiêm trọng đến các vùng ven biển thấp trên khắp thế giới. 

Báo cáo của Liên Hợp Quốc (IPCC AR6, 2021) cũng nhấn mạnh sự tan chảy nhanh của băng hai cực là nguyên nhân chính khiến nước biển gia tăng, đe dọa đến môi trường sống và sinh kế của hàng triệu người, gây ra xâm nhập mặn, lũ lụt thường xuyên và mất đất canh tác. Những tác động này không chỉ là thảm họa môi trường mà còn tạo ra cuộc khủng hoảng nhân đạo mà cộng đồng toàn cầu không thể bỏ qua.

4. Hậu quả của sự nóng lên toàn cầu

Hậu quả của sự nóng lên toàn cầu đã gây ra các vấn đề nghiêm trọng về môi trường, xã hội và kinh tế như : 

4.1. Thời tiết cực đoan và thiên tai gia tăng

Hậu quả của sự nóng lên toàn cầu làm gia tăng tần suất và cường độ các hiện tượng thời tiết cực đoan như siêu bão, hạn hán kéo dài và lũ lụt nghiêm trọng. Những thiên tai này khiến cho hàng triệu người mất nhà cửa, mùa màng thất bát, gây thiệt hại kinh tế nặng nề và đẩy nhiều gia đình vào cảnh khó khăn, mất ổn định cuộc sống.

4.2. Nước biển dâng, đất liền bị thu hẹp

Nước biển dâng cao do băng tan và giãn nở nhiệt làm thu hẹp đáng kể diện tích đất liền, đặc biệt là ở các vùng ven biển thấp. Hàng triệu người, đặc biệt là những cộng đồng nghèo và dễ tổn thương, bị đe dọa bởi ngập lụt và xâm nhập mặn, làm mất đất canh tác và nơi định cư thiết yếu cho sinh hoạt và phát triển.

4.3. Ảnh hưởng sức khỏe và sản xuất nông nghiệp

Nhiệt độ tăng và khí hậu biến đổi thúc đẩy sự gia tăng các bệnh nhiệt đới và bệnh truyền nhiễm do côn trùng, cũng như ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng nước. Nông nghiệp rơi vào tình trạng bất ổn khi mùa vụ bị thay đổi thất thường, khiến năng suất giảm sút, đe dọa tới an ninh lương thực toàn cầu.

4.4. Suy giảm đa dạng sinh học và chuỗi thức ăn

Nhiều sinh vật đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng bởi sự mất môi trường sống và điều kiện sống khắc nghiệt. Chuỗi thức ăn bị đứt gãy làm đảo lộn hệ sinh thái, ảnh hưởng nghiêm trọng tới các dịch vụ sinh thái quan trọng mà con người dựa vào để duy trì cuộc sống.

4.5. Tác động kinh tế và bất bình đẳng khí hậu

Sự nóng lên toàn cầu làm tăng chi phí cho việc ứng phó với thiên tai và đầu tư vào phát triển bền vững, gây áp lực lớn lên nền kinh tế toàn cầu. Thiên tai ngày càng thường xuyên và khốc liệt hơn làm gián đoạn sản xuất, phá hủy cơ sở hạ tầng và ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng, đẩy lùi tăng trưởng kinh tế. 

Trong khi các nước phát triển có nguồn lực ứng phó tốt hơn, các nước nghèo lại chịu thiệt hại nặng nề hơn do hạn chế về tài chính, công nghệ và quản lý rủi ro. Điều này làm gia tăng khoảng cách bất bình đẳng, khiến khả năng phục hồi và thích ứng giữa các quốc gia ngày càng chênh lệch. 

Vì thế, cần có sự phối hợp toàn cầu, hỗ trợ kỹ thuật và chuyển giao công nghệ để giúp các quốc gia dễ bị tổn thương nâng cao năng lực ứng phó và chung tay bảo vệ hành tinh.

5. Những điểm tới hạn khí hậu bị đe dọa

Hiện nay, thế giới đang đứng trước những điểm tới hạn khí hậu hết sức nguy hiểm, báo hiệu sự thay đổi không thể quay lại của hệ thống khí hậu toàn cầu. Những biến đổi này không chỉ đe dọa sinh thái mà còn ảnh hưởng sâu sắc tới cuộc sống của hàng tỷ người.

• Tan chảy băng Greenland và Nam Cực: Hiện tượng tan nhanh buốt giá ở hai cực làm tăng mực nước biển toàn cầu, tạo ra nguy cơ lớn thay đổi mạnh mẽ hệ thống khí hậu, đe dọa các vùng thấp ven biển và đảo nhỏ.
• Biến động dòng hải lưu và đại dương: Các dòng chảy đại dương như AMOC có thể bị rối loạn hoặc sụp đổ, gây ảnh hưởng lớn đến khí hậu toàn cầu, làm gián đoạn mùa vụ và nguồn lợi hải sản – những nguồn sống quan trọng của nhân loại.
• Bắc Cực ấm gấp đôi trung bình toàn cầu: Sự tăng nhiệt gấp đôi tại Bắc Cực dẫn đến thay đổi sâu rộng trong hệ sinh thái và khí hậu vùng Bắc, ảnh hưởng đến động thực vật và cộng đồng cư dân bản địa, đồng thời tác động chuỗi lên toàn cầu.

Những điểm tới hạn này như những chiếc lá báo thức, cảnh báo rằng nếu nhiệt độ tiếp tục tăng không kiểm soát, chúng ta sẽ đối mặt với những hệ quả khôn lường, đòi hỏi hành động cấp bách và phối hợp toàn cầu ngay từ hôm nay.

6. Giải pháp ứng phó nóng lên toàn cầu

Hiểu rõ những thách thức của nóng lên toàn cầu giúp chúng ta xác định các hướng đi bền vững và hiệu quả để bảo vệ hành tinh mà mình đang sống. 

• Phủ xanh hành tinh, bảo vệ rừng tự nhiên: Rừng giúp hấp thụ CO₂, bảo vệ đa dạng sinh học và duy trì hệ sinh thái lành mạnh.

Ngoài ra, năng lượng sạch như điện mặt trời, gió, sinh khối và thủy điện là giải pháp quan trọng giúp giảm hơn 70% lượng phát thải CO₂ toàn cầu vào năm 2050 (theo IEA). Đây cũng là bước quyết định để Việt Nam thực hiện cam kết Net Zero tại COP26, góp phần bảo vệ môi trường, phát triển kinh tế xanh và giảm tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu.

• Giảm khí thải, phát triển năng lượng tái tạo: Đẩy mạnh đầu tư điện mặt trời, gió và năng lượng sạch thay thế năng lượng hóa thạch.
• Tiết kiệm năng lượng, sống thân thiện môi trường: Thay đổi thói quen tiêu dùng, giảm lãng phí và tái sử dụng vật liệu.
• Ứng dụng công nghệ thu hồi carbon (carbon footprint): Sử dụng các giải pháp kỹ thuật tiên tiến thu gom và xử lý khí thải.
• Cam kết toàn cầu: Các hiệp định như Paris Agreement, mục tiêu Net Zero 2050 được nhiều quốc gia đồng thuận và triển khai.

Qua bài viết này, bạn có thể thấy được những hậu quả của nóng lên toàn cầu không chỉ đe dọa hệ sinh thái mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến kinh tế và xã hội toàn cầu. Để giảm thiểu thiệt hại và bảo vệ tương lai, việc chuyển đổi sang năng lượng sạch, đặc biệt là năng lượng mặt trời của DAT Group chính là giải pháp bền vững và hiệu quả nhất. Hãy chung tay cùng DAT Group trong hành trình bảo vệ hành tinh xanh, vì những thế hệ mai sau! Liên hệ với chúng tôi qua website : https://datsolar.com/ 

Nguồn tham khảo :
Báo Nhân Dân. (2024). Năm 2024: Nhiệt độ toàn cầu vượt quá 1,5°C so với thời kỳ tiền công nghiệp.

Sonha.net.vn. (n.d.). Trái đất nóng lên là gì? Nguyên nhân, hậu quả và biện pháp?

NASA Sea Level. (n.d.). Overview | Global Sea Level.